อาวี่, ต้นไม้นั้นมีชีวิต

สวัสดีครับพี่หนึ่ง

วันนี้น่าจะพอเล่าเรื่องอาวี่ อาจารย์ช่างคนใหม่ของผมได้แล้ว

อย่างที่เกริ่นไป เขาเป็นยิวเชื้อสายอาหรับ ปู่ย่าสืบเชื้อสายมาจากชาวยิวในซีเรีย เขาบอกกับผมว่ายิวสายอาหรับ (Mizrahi Jews) นั้นแตกต่างจากยิวที่อพยพมาจากยุโรป (Ashkenazi Jews) พวกเขาอพยพไปอยู่ในดินแดนที่เป็นประเทศอิสราเอลก่อนการอพยพครั้งใหญ่ของชาวยิวจากยุโรป อีกทั้งยังมีประวัติศาสตร์อยู่ร่วมกับชาวมุสลิมมาเป็นเวลานานกว่า อาวี่คิดว่าพวกเขารับมือกับความลำบากในการก่อตั้งประเทศทั้งจากสภาพความเป็นอยู่ที่ขาดแคลนและภัยคุกคามจากชนชาติมุสลิมรอบข้างได้ดีกว่ายิวเชื้อสายยุโรปที่อาจเคยชินกับความสะดวกสบายจากชีวิตความเป็นอยู่ในโลกที่เจริญกว่า อีกทั้งยังมีภาระทางความรู้สึกของการเป็นเหยื่อจากการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ (Holocaust)

ในสมัยนั้นยิวยุโรปมักจะมองว่าตัวเองมีความรู้และสูงส่งกว่ายิวอาหรับ คุณย่าของเขาเคยเล่าความขัดแย้งและการต้องเผชิญการดูถูกจากชาวยิวสายยุโรปที่อพยพมาเป็นจำนวนมากในสมัยสงครามโลกครั้งที่สอง แต่นั่นเป็นเรื่องในอดีต ทุกวันนี้ชาวอิสราเอลไม่ว่าจะเชื้อสายไหนก็พูดภาษาฮิบรูเหมือนกัน ความรู้สึกถึงความแตกต่างถึงที่มาของเชื้อสายนั้นอาจยังคงมีอยู่ แต่ไม่แรงเท่าสมัยก่อน เวลาสามชั่วอายุคนกับการเผชิญภัยคุกคามจากประเทศรอบข้างอย่างต่อเนื่องคงทำให้พวกเขาเรียนรู้ที่จะอยู่ร่วมกันได้ดีขึ้น

อนึ่ง เรื่องการเกณฑ์ทหารที่เป็นภาคบังคับในอิสราเอลนี่ครอบคลุมแค่คนเชื้อสายยิวเท่านั้นนะครับ พลเมืองชาวมุสลิมหรือคริสเตียนนั้นไม่จำเป็นต้องรับใช้ชาติในการนี้ ไม่แน่ใจเหมือนกันว่าการไม่ถูกเกณฑ์จะทำให้พวกเขาเสียสิทธิพลเมืองของประเทศอะไรไปบ้างรึเปล่า

เนื่องจากมีเชื้อสายยิว อาวี่ในวัยหนุ่มจึงต้องเกณฑ์ทหาร ซึ่งเขาก็สนุกกับภารกิจและสิ่งที่ได้รับมอบหมาย เขาอยู่หน่วยสอดแนมของกองกำลังปืนใหญ่ เอาง่ายๆ ก็คือในยุคที่แผนที่จับความเคลื่อนไหวทางดาวเทียมยังไม่พัฒนาเท่าทุกวันนี้ หน่วยของเขาซึ่งมีกันอยู่ไม่กี่นาย ต้องคอยเคลื่อนที่อยู่ระหว่างแนวรบทั้งสองฝั่งเพื่อหาพิกัดการตั้งฐานทัพของศัตรูแล้วรายงานไปที่หน่วยหลัก ชีวิตในระหว่างลาดตระเวนและสอดแนมจึงเสี่ยงภัยจากทั้งการถูกสังหารโดยชาติอริและกระสุนปืนใหญ่ของฝ่ายเดียวกันเอง

อาวี่เล่าให้ฟังว่าในวัยนั้นกิจกรรมทางการทหารให้ประสบการณ์กับเขามากมาย อาทิ การเอาตัวรอดในสภาพธรรมชาติที่ทุรกันดาร การรู้จักภูมิประเทศในผ่านการเดินทางไปยังพรมแดนต่างๆ รอบๆ ประเทศ รวมทั้งมิตรภาพที่เกิดจากการร่วมเสี่ยงเป็นเสี่ยงตายกับเพื่อนๆ ในหน่วย หลังจากครบกำหนดช่วงเวลาการเกณฑ์ทหารภาคบังคับ เขายังอาสารับใช้ชาติต่ออีกสักพัก แล้ววันหนึ่งเมื่อเขาพบคำสั่งทางการทหารจากฝั่งการเมืองที่ขัดกับข้อเท็จจริงและสิ่งที่ควรจะเป็นในสนามรบ ชีวิตของเพื่อนร่วมรบหลายนายที่ต้องเสี่ยงเพื่อปกป้องความมั่นคงทางตำแหน่งทางการเมืองของคนเพียงคนเดียวนั้นสร้างความเจ็บปวดและโกรธแค้นให้อาวี่ในวัยหนุ่ม

ความรู้สึกถูกทรยศก็ทำให้เขาหันหลังให้กับกิจกรรมเพื่อชาติแนวทางนี้ในเวลาไม่นาน

เขาประกอบอาชีพหลากหลาย อาทิ ไกด์ทัวร์ โรงพิมพ์ (ของพ่อ) เขาเข้าไปทำต่อหลังจากพ่อเสีย ทำเพื่อให้ธุรกิจไปได้ดีก่อนจะขายกิจการต่อแบบมีกำไร จากนั้นเขาก็เริ่มทำธุรกิจออกแบบและติดตั้งครัว อาวี่ทำมันได้ดีด้วยเหตุว่ามีทักษะงานไม้ที่เขาเคยศึกษาเรียนรู้มาตั้งแต่เด็กๆ เป็นการเรียนรู้แบบดูคลิปแล้วทำตาม

เขาบอกว่าถ้าคุณใช้ภาษาอังกฤษได้และตั้งคำถามให้ถูก โลกอินเทอร์เน็ตนั้นมีอะไรให้คุณเรียนรู้ได้มหาศาล

เขาทำงานประกอบติดตั้งครัวสักพักก็พัฒนาแพลตฟอร์มออกแบบครัวให้กับลูกค้าสำหรับบริษัทตัวเอง แพลตฟอร์มนั้นคงจะทำงานได้ดี (ในความหมายว่าถูกจริตกับผู้ใช้งาน) เขาจึงทิ้งงานถือเลื่อยเพื่อไปโฟกัสกับธุรกิจบนแป้นคีย์บอร์ดเท่านั้น เขาปรารภกับผมว่างานช่างนั้นให้ความรู้สึกที่ดีในตอนทำงานแต่ทำเงินไม่พอ (หรือไม่คุ้ม) ที่จะเลี้ยงครอบครัว

ระหว่างที่ผมฟังเขาเล่าเรื่องชีวิตในหลายๆ ครั้งที่เราพบกันตอนลูกชายฝึกซ้อมฟุตบอล ผมก็มักจะแทรกถามหาความรู้เรื่องงานไม้และงานช่างที่ผมกำลังหัดอยู่ไปด้วย พูดถึงงานไม้ทีไร ลูกพี่อาวี่มักเกริ่นนำด้วยประโยคว่า “ไม้นั้นมีชีวิต” พลางทำท่าทางประกอบในลักษณะลูกคลื่นเคลื่อนที่จากมือข้างหนึ่งผ่านแขน หัวไหล่ และศีรษะไปยังมืออีกข้างหนึ่ง (เอาง่ายๆ เหมือนท่าดีใจของ Daniel Sturridge อดีตศูนย์หน้าทีม Liverpool) แผ่นไม้ที่ไร้รากและกิ่งใบยังคงยืด หด แอ่น และบิดตัวได้เสมอๆ ตามอุณหภูมิและความชื้น

หลังจากนั้นเขาก็เริ่มบรรยายลักษณะนิสัยต่างๆ ของไม้และวิธีในการจัดการกับมัน เขาสอนวิธีการวางแผ่นไม้เพื่อเชื่อมมันเข้ากันเป็นกระดานแผ่นใหญ่ ความสำคัญของการคว้านรูไม้ก่อนยิงสกรู ผมบอกเขาว่าทุกวันผมชอบที่ทำงานกับไม้จริงมากกว่าไม้อัด (Plywood) เขาพยักหน้าเชิงเข้าใจแล้วบอกว่าเขาก็เป็นอย่างนี้ตอนเริ่มทำงานไม้ใหม่ๆ แต่รู้ไหมว่าไม้อัดนั้นแข็งแรงกว่าด้วยกระบวนการผลิตที่วางแผ่นไม้บางๆ สลับเกรนกันไปมา ห่วงไม้ในกีฬายิมนาสติกนั้นก็ทำจากไม้อัด เพราะมันรับแรงได้จากทุกทิศทางได้ดีพอๆ กัน

ต่างกับไม้จริงที่รับแรงแนวขนานเกรนได้ดี แต่รับแรงแนวขวางเกรนได้ห่วย ผมฟังเรื่องต่างๆ เหล่านี้ด้วยความกระหายใคร่รู้ไม่ต่างจากที่ตอนฟังเรื่องราวทางปัญญาจากแวดวงของผู้รู้หลายๆ คนตอนอยู่กรุงเทพฯ

ล่าสุด ผมบ่นกับเขาเรื่องความปวดหัวกับงานต่อเติมห้องใต้หลังคาที่ต้องจัดคิวให้กับช่างแต่ละชุดในงานแต่ละประเภท อาทิ ช่างเหล็กที่ทำโครงสร้างบันได ช่างไม้ที่ต้องมาติดตั้งขั้นบันได ช่างฝ้าที่ประกอบเพดานและผนังเบา ช่างไฟ ข่างสี และช่างทำบานประตูหน้าต่างอลูมีเนียม คือปกติผมจะไม่เข้าไปยุ่งในการจัดลำดับและเวลาของช่างแต่ละชุด เพราะคิดว่าเป็นหน้าที่ของผู้รับเหมา แต่คราวนี้ผมต้องยุ่งเพราะมีนัดหมายกับผู้เช่าครอบครัวหนึ่งไว้ว่าบ้านจะเสร็จตอนต้นเดือน อีกทั้งพี่โด่งผู้รับเหมาหลักก็ติดภารกิจต่างๆ นานาจนแทบไม่ได้อยู่บนเกาะในช่วงเวลาทำงานในโค้งสุดท้ายครั้งนี้เลย

ผมถามอาวี่แบบไม่ประสีประสาว่าทำไมแม่งต้องแยกย่อยกันขนาดนี้วะ กูโคตรเหนื่อยในการตามและคุยให้ช่างแต่ละชุดเข้ามาทำงานให้เสร็จตามสลอตเวลาเพื่อให้งานลุล่วงตามกำหนด อาวี่ยิ้มก่อนตอบว่ามันเป็นเหตุผลเรื่องความลึก (ซึ้ง) ในงานเฉพาะนั้นๆ การทำงานอะไรเพียงอย่างเดียวจะก่อให้เกิดความเข้าใจและความเชี่ยวชาญนั้นอย่างลึกซึ้ง ในงานธรรมดาอาจไม่ชัด แต่กับงานพิเศษ ทักษะเฉพาะทางเหล่านั้นจะสร้างผลเลิศให้กับงานได้อย่างไม่น่าเชื่อ

จริงๆ นี่ก็เป็นเรื่องที่ผมเห็นมาตลอดทั้งชีวิต เพียงแต่ในโรงพิมพ์ ช่างเฉพาะทางในแต่ละแผนกก็ประจำการอยู่ที่ฐานผลิตของตัวเองอยู่แล้ว ไม่ต้องคอยมาโทรฯ ตามให้เข้ามาทำงานเป็นครั้งๆ แล้วถ้าย้อนไปให้ไกลกว่านั้น สิ่งนี้ก็น่าจะมีมาก่อนกำเนิดมนุษย์ด้วยซ้ำ ชุมชนที่ต้องพึ่งพาอาศัยกันคือรากฐานในการมีชีวิตอยู่ของสิ่งมีชีวิตสายพันธุ์เทือกๆ นี้ การดำรงอยู่จึงหมายถึงการสอดประสานและรับส่งไม้ต่อของผู้คนซะมากกว่าการฉายเดี่ยว

กลับมาที่เรื่องไม้มีชีวิต ผมบอกกับเขาว่านี่เป็นความจริงที่ใครหลายคนมองข้าม ไม้ไม่อยู่ในรูปทรงเดิมตลอดเวลา ใครเข้าใจเรื่องนี้ได้ก็จะรับมือและจัดการกับงานไม้ได้ดีกว่า เขาบอกว่ามันคือสิ่งที่เขาเห็นมาตลอดชีวิต ตอนลาดตระเวนในหน่วยรบก็เห็นว่าภูมิประเทศเปลี่ยนแปลงตามฤดูกาล สมัยเป็นไกด์ก็เห็นว่าสถานที่ต่างๆ ที่พานักท่องเที่ยวไปนั้นมีการเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอๆ

สำหรับเขา ความเคลื่อนไหวคือเรื่องจริง ส่วนความนิ่ง (ถาวร) นั้นคือเรื่องในจินตนาการ

ทุกวันนี้บนเกาะพะงันเขาก็ยังรับรู้ถึงความเปลี่ยนแปลงที่กำลังก่อเกิดบนเกาะ เขาพยากรณ์ว่าในอีกไม่นานเกาะพะงันก็จะมีสิ่งอำนวยความสะดวก สร้างความเพลิดเพลิน และให้ความรู้กับเด็กวัยรุ่น (12-18 ปี) ทำให้เกาะนี้ไม่เหงาหรือเล็กเกินไปสำหรับพวกเขา ซึ่งนี่เป็นข้อกังวลของพ่อแม่หลายคน

หลายครอบครัวออกเดินทางอีกครั้ง เมื่อลูกๆ ย่างเข้าสู่วัยรุ่น พวกเขาบอกว่าไม่สามารถมีสังคมได้ที่นี่

แต่ถึงพะงันจะมีและเป็นอย่างอาวี่เดาไว้ในอีกไม่กี่ปีข้างหน้า ผมเองก็คิดว่าตัวเองกับลูกยังต้องเดินทางไปยังดินแดนอื่น ไปเพื่อปะทะความท้าทายและความยุ่งยากใหม่ๆ ไปเพื่อให้ตัวเรารับรู้ถึงความเจ็บปวดกับแช่มชื่น เติบโตกับเสื่อมถอย และความเปลี่ยนแปลงในหลายๆ สิ่งรอบตัว

ถ้าสิ่งเหล่านี้วนเวียนอยู่ในกระแสเลือดและจิตวิญญาณของมนุษย์ ผมเชื่อว่ามันคือสัญญาณว่าเรายังมีชีวิตอยู่.

ด้วยรัก

จ๊อก