สุดสาย

ในรอบปีวันนี้เป็นวันที่รู้สึกหนาว ลมแรงพัดพาอากาศเย็นปะทะผิวหนังที่เหี่ยวย่น กลางหุบเขาใหญ่วันแรมแปดค่ำ คืนนี้พระจันทร์หรี่แสงให้ดาวส่องสว่าง วิบวับกระจายเต็มท้องฟ้า เงาต้นไม้ใหญ่แกว่งไกวไปตามแรงลม ดึกดื่นคืนหนาวเงียบสงบส่งท้ายปี ชักชวนให้ยืดเวลาง่วงนอน ความเงียบทำให้ได้ยินเสียงทบทวนในหัว

เราออกเดินทางมาไกลแค่ไหนแล้ว ตอนเลือกเส้นทางก็เหมือนฝากลมหายใจโดยสารไปกับรถเมล์สาย 8  ไปแบบนี้แหละ เลือกแล้วทางข้างหน้าจะลุ่มๆ ดอนๆ แค่ไหนไม่รู้ แต่ก็ไป จากต้นทางริมท่าน้ำเจ้าพระยา รถเมล์เบอร์ตำนานสุดคลาสสิก ถ้าเคยนั่งก็คงไม่ต้องอธิบายยาว แผลเป็นที่ข้อมือก็เกิดจากไฟไหม้ห้องเครื่องรถเมล์สายนี้นี่เอง วันนั้นคือความสนุก ได้สัมผัสหลากหลายรสชาติที่เป็นทางผ่านของลมหายใจ ขับให้ช้าไม่เคยมีในเมมโมรี่ของโชเฟอร์สาย 8 ขับเร็วกว่าคือมืออาชีพ แซงทุกคันคือบันทึกเกียรติยศของผู้ชนะ

นั่งรถเมล์สาย 8 กระเด้งกระดอนดุเดือดปนสนุกสนานเหมือนการเคลื่อนไหวของลมหายใจ มีเข้าป้ายจอดรับผู้คน มีจอดรอสัญญานไฟเขียวเพื่อพุ่งทะยานไปข้างหน้า ผ่านป้ายแรก ป้ายที่สองสามสี่ เหมือนชีวิตบางจังหวะตื่นเต้นโลดแล่นลิ่วลมบน บางจังหวะติดชนักกุกกักขลุกขลัก เข็นไม่พ้นหล่ม

วันผ่านเดือนผ่านไปปลายปี เหมือนรถใกล้จะจอดป้ายสุดท้ายคือสุดสายของรอบรถ สุดสายเพื่อเคลียร์คนแล้วเริ่มไปขับแข่งกันใหม่

รอบรถเมล์เหมือนกันเลยกับวงจรชีวิตในช่วงเวลาสมมุติว่าหนึ่งปี ที่กำลังทบทวนกับลมหายใจที่มีอยู่ ยังสบายดีอยู่ไหมกับสถานะแสงแรงเทียนน้อยในวันนี้ ข้ออ่อนด้อยที่มีบั่นทอนอะไรเราได้ไหมกับความตั้งใจที่จะค้นคว้าอย่างอุทิศกายถวายใจ มองตัวเองแล้วก็หันมองผู้เยาว์

บนโลกที่เต็มไปด้วยสิ่งมีชีวิต ตั้งแต่ละอ่อน ผู้เยาว์หนุ่มสาววัยฉกรรจ์ จนถึงวัยอ่อนล้าแรงโรย ต่างภาระหน้าที่มีหลากหลายพันธกิจ ชีวิตที่ออกแนวแสวงหา ไม่ว่าจะอยู่ในรูปของนักร้อง นักรำ นักวาด หรือนักปั้น ประสบการณ์ที่เป็นทางผ่านของทุกคน คงคล้ายกัน มีผิดหวัง สมหวัง สำเร็จและล้มเหลว เนื้อหาสาระที่เราเล่าสู่กันฟังนั้นมันจะมีผลกระทบกระเทือนยังไงแค่ไหน ชีวิตยังต้องไปต่อ

รถเมล์แล่นมาสุดสายแล้วเขาก็เริ่มวิ่งรอบใหม่ เป็นอยู่ให้สนุกสนานเหมือนรถเมล์ เท่านี้ มันคือชีวิต คนเบื่อต้องลงเมื่อถึงปลายทาง ใครที่ไม่กระจ่างสมัครใจแบกหามปัญหา ถ้ามีแรงก็ไปต่อ โดยสารไปกับรถรอบใหม่ จะวัยไหน ถ้ายังหายใจได้ ชีวิตยังต้องดำเนินต่อไป

ส่วนหนุ่มสาวนักเดินทางของวันเวลาที่เดินอยู่บนพื้นที่อุทิศชีวิตเหมือนกัน เมื่อเขาใช้หัวใจแสวงหา ระหว่างทางจะได้เห็นสายลมสายรุ้ง ถ้าไม่ทิ้งเส้นทางไปให้สุดสาย เขาจะได้พบสิ่งที่ปรารถนาในที่สุด

สังคมเปลี่ยนโทนเสียงชีวิตคนสมัยใหม่ก็เปลี่ยนตาม คำตอบเดิมที่เคยเป็นที่พอใจของใครก็ตาม วันนี้อาจกลับมาเป็นคำถามใหม่ของยุคสมัย ไม่มีอะไรเป็นจุดจบเมื่อเงื่อนไขเปลี่ยน บางหนุ่มสาวในองค์กรกำลังออกแบบผลิตภัณฑ์ใหม่สำหรับการออมทรัพย์  มีนักค้าอิสระกำลังเสนอตั้งราคาขายได้กำไรแน่ๆ บางคนกำลังคิดคอนเซ็ปต์สำหรับอาร์ตโปรเจกใหม่ กิจกรรมทั้งหมดนี้คืออะไร รูปแบบชีวิตวันนี้อิสระกว่า สร้างสรรค์กว่าล้ำกว่า จะอะไรก็ตามที่หนุ่มสาวกล่าวออกมา การแสวงหาของคนเก่าแก่ คนต่างเพศต่างผิวสีต่างถิ่นที่ การแสวงหาย่อมหมายถึงความมุ่งมั่นชัดเจนมีทิศทางเหมือนกัน

ในฝั่งคนทำงานศิลปะร่วมสมัยเขายกให้อ้ายเว่ยเว่ย เป็นศิลปินผู้บุกเบิกของจีน แต่คนหนุ่มอย่างหลิวเสี่ยวตง ก็โดดเด่นในความคิดเรา เขาชอบเขียนรูปเพื่อนบ้านหรือคนคุ้นเคยในวัยเด็กของเขา ลองนึกภาพดูนะ ตัวเขาเดินทางไปไกลถึงไหนต่อไหนแล้ว แต่เพื่อนเขายังอยู่ที่เดิม ความรู้สึกอะไรบางอย่าง ทำให้เขาเขียนสภาพแวดล้อมบ้านเกิด เขียนภูมิประเทศที่คนมองข้าม เขียนกิจวัตรประจำวันอย่างลุงนั่งดูโทรทัศน์ คนกำลังกินข้าว แต่รูปภาพมันสะท้อนให้เห็นความเครียดจากความทันสมัยของสังคมบ้านเกิด ในบ้านต้องมีโทรทัศน์ ตู้เย็น โน่นนี่ที่ดูเหมือนต้องปรับตัวตามยุคสมัย

ดูแล้วมันคืออาการของสังคมยุคมิลเลนเนียมที่ใครตามไม่ทันก็คงเครียด รูปภาพที่เขาวาดทำให้เห็นอารมณ์แบบนี้ชัดเจน

ตั้งแต่มีกล้องโกดัก ดาวินชีคงสะเทือนใจไม่น้อยที่รูปโมนาลิซาของเขาอาจไม่ใช่รูปหญิงสาวที่วาดได้สวยหรือเหมือนที่สุดแล้ว เพราะการถ่ายรูปมันเป็นปฏิกิริยาของแสงกับเคมีที่ฉาบอยู่บนแผ่นกระดาษนั้นไม่มีทางจะเป็นอื่นไปได้ มันจึงเหมือนต้นแบบมากกว่าการวาดที่ผ่านต้องความรู้สึกและทักษะของคนวาดด้วย กล้องถ่ายรูปทำให้กระบวนการของศิลปินหลายสกุลช่างเปลี่ยนไป ดูชัดๆ ในงานคอนลาจหรือที่เรียกว่า Photomontage ที่ใช้ภาพถ่ายหลายๆ ภาพมาตัดแต่งต่อเติมให้เกิดเป็นภาพที่มีความหมายใหม่ วิธีทำงานของหลิวเสี่ยวตงก็เปลี่ยนไปด้วย

หลิวเสี่ยวตงถือว่าเป็นคนรุ่นใหม่สายแสวงหาที่โดดเด่นคนหนึ่ง เขาทำงานแบบเก็บหมดเครื่องทุ่นแรงที่มีเขาใช้กล้องถ่าย ภาพช่วย ใช้วิธีถ่ายวิดีโอ เขียนบันทึกวิธีและแนวคิดในการทำงานอีกด้วย ข้อโดดเด่นสุดของเขาน่าจะเป็นคนสมาธิดี เวลาวาดรูปมีคนมายืนอยู่รอบๆ ยังเขียนได้ ก็ถือว่าเก่งมาก ชาวอาร์ตเขาเรียกว่าเขียนสดได้

ปัจจัยสำคัญมากที่ดูอาจไม่สำคัญสำหรับบางคนคือทุน หลิวเสี่ยวตงต้องทำงานหนักและอุทิศตัวแค่ไหนทำให้มีผู้สนับสนุนเขาอย่างมั่นคง เขาสามารถไปสร้างสตูดิโอเขียนรูปได้ทุกที่ที่เขาต้องการทำงาน ความพร้อมแบบไม่มีข้อจำกัดทำให้เขาสามารถทำงานเขียนรูปบนพื้นที่จริงได้ ไม่ว่าจะขนาดไหน

ถ้ามองเราคงจะเห็นข้อโดดเด่นของเขาคือการเดินทาง รูปเขียนที่เยอรมนี สเปน ที่โน่นที่นี่ ตะวันออกตะวันตกไปไกลสุดเท่าที่ทำได้ งานคือบันทึกการเดินทาง เดินทางไกลเพื่อที่จะกลับมาบ้านเกิดแล้วเขียนชีวิตด้วยภาพ แต่ละภาพออกแนวเล่าเรื่อง ถ้านำภาพมาปะติดปะต่อจะเห็นการเปลี่ยนแปลงของจีนอย่างก้าวกระโดด ปัญญาประดิษฐ์ที่กลายเป็นของสามัญประจำทำให้บ้านเกิดของเขาเปลี่ยนไป มีตึกหน้าตาแปลกใหม่ มีเครื่องทุ่นแรงใหม่ๆ มีบ้านร้าง ที่นาถูกขายไป คนไม่มีงานทำ เขากลับไปบ้านเกิดเพื่อดูความเปลี่ยนแปลงนี้ การเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นทุกที่ทุกเวลา 

ลมหนาวที่เขาใหญ่ทำให้รู้ว่าอีกไม่นานช่วงเวลาที่เขาสมมุติกันเป็นปีก็จะผ่านไป มีอะไรบ้างไหมให้หนุ่มสาวผู้แสวงหาทบทวน

ยังหวาดกลัว หรือสุขทุกข์จากอะไรบ้าง รู้ตัวไหม

ยังเหลืออะไรให้ใฝ่ฝันอยู่ไหม หรือมันมอดไหม้ไปหมดแล้ว

ยังรอคอยอะไรอยู่บ้าง ยังมืดบอดหลงอยู่ในวังวนอะไรไหม

ใจจะขาดด้วยสาเหตุอะไร

ยังโกรธเกลียดอะไรอยู่ไหม

ยังปิดกั้นตัวเองจากอะไรอยู่บ้าง วันนี้เป็นอยู่อย่างเสรีไหม

อ่านเขียนเรียนมาก แต่ยังแข็งกระด้างอยู่ไหม แล้วมันเป็นเช่นนั้นด้วยสาเหตุอะไร

ความเพียบพร้อมทุกสิ่งอันมันทำให้เธอแข็งกระด้าง และชอบถากถางผู้อื่นอยู่อีกไหม

เธอเอาแต่คิดมากจนไม่รู้สึกอยู่หรือเปล่า

ยามนี้ รถกำลังวิ่งเข้าป้ายสุดท้าย มันสุดสายที่นี่  เมื่อได้เวลา รถจะออกวิ่งรอบใหม่

เธอเอาแต่คิดมากจนไม่มีความรู้สึกหรือเปล่า จะรื้อจะเปลี่ยนจะประกอบอะไรใหม่

อะไรที่ยังไม่ได้ทำก็เริ่มต้นใหม่ ปีหน้า.

เรื่องและภาพ สุมาลี เอกชนนิยม